تـــــقــوای دل

فسق در قرآن مجید، به معنای عام آمده است که شامل مجرمان (گناهکاران)، منافقان، کافران و مشرکان و مستکبران و فاسدان و ظالمان می شود؛ و صفت مشترک همه آن افراد، عصیان و اطاعت نکردن از دستورهای خدای حکیم رئوف است.

در قرآن، قمار و تقسیم گوشت قمار با ازلام به عنوان فسق دانسته (مائده آیه 3) و در برخی دیگر از آیات مصرف گوشت میت و خون ریخته شده و خوردن گوشت خوک نیز به عنوان فسق معرفی شده است. (انعام آیه 145) در برخی از آیات نیز، هم جنس بازی و دیگر رفتارهای بیرون از دایره غریزه و فطرت مانند لواط و مساحقه به عنوان فسق مطرح شده است.

به نظر می رسد که هرگونه محرماتی که برای انسان زیان داشته باشد و سلامت روحی و جسمی بشر را به خطر افکند به عنوان فسق تلقی می شود، چنان که رفتارهایی که جامعه را از مرزهای اخلاقی بیرون برد و خانه و خانواده را تهدید کند نیز به عنوان فسق شناسایی و معرفی شده است.

به هر حال، خروج از حق، خروج از طاعت خداوند، پرده دری و بیرون بردن چیزی از وجه صحیح آن به وجه فسادش از معانی فسق است.

واژه «فِسق»، در قالب‏هاى گوناگون، 54 بار در قرآن آمده و در موضوعات و مصادیق مختلفى به کار رفته است از جمله:

 1. در مورد انحراف‏هاى فرعون و قوم او: «انّهم کانوا قَوماً فاسقین»( نمل، 12)

 2. در مورد افراد چند چهره و منافق: «انّ المنافقین همُ الفاسقون»( توبه، 67)

 3. در مورد آزار دهندگان به انبیا و سرکشان از دستورات آنان:«قالوا یا موسى‏ انّا لن‏ندخلها... القوم الفاسقین»

( مائده، 24 - 26)

4. در مورد کسانى که طبق قانون الهى داورى و قضاوت نمى ‏کنند: «و مَن لم یحکم بما اَنزلَ اللّه فَاولئک هم الفاسقون»

( مائده، 47)

6. در مورد کسانى که وظیفه ‏ى مهم امر به معروف و نهى از منکر را رها مى‏ کنند: «اَنجَینا الّذین یَنهَونَ عن السوء و اَخَذنَا الّذین ظلموا... بما کانوا یَفسقون» ( اعراف، 165)

7. در مورد کسانى که خانه، تجارت، فامیل و مادّیات را بر جهاد در راه خدا ترجیح مى‏ دهند: «ان کان آبائکم... اَحبّ... واللّه لا یَهدِى القومَ الفاسقین»( توبه، 24)

8. در مورد گناهان علنى و انحرافات جنسى و شهوت‏رانى‏ هاى ناروا. (قرآن به قوم لوط که گناه را در مجالس علنى و بى ‏پروا انجام مى ‏دادند، لقب فاسق داده است) «رِجزاً من السماء بما کانوا یَفسقون»( عنکبوت، 34)

9. در مورد بهره‏ گیرى از غذاهاى حرام: «حُرّمت علیکم المَیتَةُ و الدّم... ذلکم فِسق»

( مائده، 3)

10. در مورد تهمت زدن به زنان پاکدامن: «یَرمُونَ المحصنات... اولئک هم الفاسقون»

( نور، 4)

نپذیرفتن گواهی گناهکاران: هرگز شهادتشان را در مورد امری نپذیرید.

(سوره نور، آیه4)

دوری از آنان: چنان که حضرت موسی کلیم (علیه السلام) جدایی از فاسقان را از خدا درخواست کرد و گفت: پس میان ما و این مردم تمرد پیشه داوری کن و ما را در انجام فرمان خود یاری رسان. (سوره مائده، آیه25)

امام باقر(علیه السلام) می فرماید: پدرم علی بن الحسین(علیه السلام) به من فرمود: پسرم! از پنج نفر برحذر باش و با آن‌ها گفت و‌گو و همراهی نکن. گفتم پدر جان آنان چه کسانی‌اند؟ فرمود: برحذر باش از مصاحبت با دروغگو که او همانند سراب دور را برای تو نزدیک و نزدیک را برای تو دور می‌کند و بپرهیز از مصاحبت با فاسق، زیرا او تو را به لقمه‌ای یا کمتر از آن می‌فروشد و بر حذر باش از همراهی با بخیل که تو را در نیازمندترین حالت به مال او، خوار و زبون می‌کند و بپرهیز از مصاحبت با احمق که تلاش او برای سودرسانی به تو، زیان ‌آور است و بپرهیز از همراهی با قاطع رحم که در کتاب الهی مورد لعن است.
(کافی، ج2، ص641)

مدارا با گناهکاران: رسول گرامی(صلی الله علیه وآله) فرمود: مدارا با مردم نیمی از ایمان است و نرمش با آن‌ها نیمی از زندگی است. امام صادق(علیه السلام) پس از نقل کلام پیامبر(صلی الله علیه وآله) فرمود: با گناهکاران در ظاهر معاشرت داشته باشید و با آن‌ها درگیر نشوید که به شما ستم می‌کنند. (کافی، ج2، ص117)

امیرمومنان(علیه السلام) در وصیت خود به امام حسن(علیه السلام) فرمود: با فاسق برای (حفظ) دینت مدارا کن و در قلبت از وی بیزار و با رفتارت از او برکنار باش تا همانند او نباشی. (الامالی، طوسی، ص8)

 پیامد گرامی داشت گناهکاران

امیرمومنان(علیه السلام) به نقل از پیامبر(صلی الله علیه وآله)فرمود: هرگاه فاسقی بر مردم آقایی کند و زعیم قوم خوارترین آنان باشد و مرد گناهکار گرامی داشته شود پس باید منتظر بلا بود.(تحف العقول، ص36)

منابع :

سایت پرسمان

افکار نیوز

وبلاگ نور آسمان

تفسیر نور / حجة الاسلام محسن قرائتى / تفسیر ذیل سوره حجرات آیه 6

کتاب مفاتیح الحیات -آیت الله جوادی آملی