امام علی در قرآن: مردی که خودش را به خدا فروخت

احتمالاً شما هم مانند بسیاری از ایرانیان مهربان، عبارات «قربانت [بروم]»، «الهی بمیرم!»، «مخلصیم»، «فدایت بشوم» و عبارات محبت آمیز دیگری از این دست، در جملات خود به کار می برید. البته، احتمال بسیاری دارد که در زمان گفتن این عبارات چیزی مثل «برای من بسیار عزیزی» مد نظرتان باشد و لزوماً علاقه ای به مردن برای طرف مقابل تان را نداشته باشید.

از این فراتر، زمانی است که در ادعیه و زیارات مختلف، عبارت «بابی انت و امی» (پدر و مادرم به فدایت) و یا «بابی انت و امی و مالی و اهلی» (پدر و مادر و مال و خانواده ات به فدایت) را خطاب به معصومین (علیهم السلام) بخوانید بدون آنکه بدانید با به کار بردن این عبارت، به بیان اعتقادات خودتان می پردازید و این – لا اقل در ادعیه و زیارات- یک تعارف ساده به حساب نمی آید.

در تاریخ، افراد بسیار کمی جان خود و خانواده شان را برای بهترین مردان عالم، به خطر انداخته اند. مثال و نمونه ی واقعی این سخن، حضرت علی، امیرالمؤمنین (علیه السلام) بودند که در شب لیلة المبیت، در بستر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) خوابیدند تا هجرت ایشان، با خطر کمتری همراه باشد.

امام علی (ع) در قرآن: هدایتگر امت

دنیا، پر از نشانه های گمراه کننده است. انسانهای بسیاری، بخاطر مقام، ثروت، احترام و قدرت، مردم را به سوی خویش فرا می خوانند و در نتیجه، مسیر رفتن انسان به سوی خداوند را سخت می کنند. هر چند در این میان، خداوند بندگانش را رها نساخته و به وسیله ی حجتهای خویش، از گمراهی نجات می بخشد. به خاطر هدایت و نجات مردم بود که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در روز غدیر خم، حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) را به عنوان ولی مردم برگزیدند.

در قرآن، امت رسول خدا (ص)، به عنوان «امت وسط» خوانده شده اند که خداوند به وسیله ی هدایت شدگان این دین، مردم دیگر را از مسیر تاریکی به نور رهنمون می شود. در سوره ی بقره آمده است:

و کَذَلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَکُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ وَیکُونَ الرَّسُولُ عَلَیکُمْ شَهِیدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِی کُنتَ عَلَیهَا إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَن یتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّن ینقَلِبُ عَلَى عَقِبَیهِ وَإِن کَانَتْ لَکَبِیرَةً إِلاَّ عَلَى الَّذِینَ هَدَى اللّهُ وَمَا کَانَ اللّهُ لِیضِیعَ إِیمَانَکُمْ إِنَّ اللّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُوفٌ رَّحِیمٌ (1)

امام علی (ع) در قرآن: نخستین مسلمان

سعی کنید فضای زیر را در نظر خودتان مجسم کنید: روزگاری را تصور کنید که در خانه ی کعبه، تا جا داشت، ردیف به ردیف بتهای بزرگ هر قبیله ای چیده شده بود. روزگاری که مردم در هنگام عبادت خدایانشان ، دور کعبه دست می زدند و سوت می کشیدند و هلهله می کردند. (1) در چنین زمانی، سه نفر: یک مرد جوان، یک پسر نوجوان و یک زن میانسال، در مقابل خانه ی کعبه، بی آنکه توجهی به دور و اطرافشان کنند، به سجده می افتادند و به رکوع می رفتند.

روزگاری که تجسم کردید، چند روز پس از بعثت رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) اتفاق افتاد. البته با این تفاوت که وقتی این سه نفر، به نماز می ایستادند، جاهلان آن عصر، دورشان می ایستادند و سوت می زدند تا حواسشان را پرت کنند. (2)

 

امام علی (ع) در قرآن: خلیفه ی چهارم

اگر با کار اداری آشنا باشید، می دانید که مدیر وظیفه شناس و متعهد، همیشه برای اوقاتی که غایب است یا در پایان کار خود، برای خود جانشین تعیین می کند. البته اگر اداره و دستگاه، دچار فساد و زد و بند بازی نباشد، و مدیر را به شایستگی قبول داشته باشد، می پذیرد که جانشینی که مدیر برای خودش انتخاب می کند، شایسته ترین جایگزین است. در غیر این صورت، اوضاعی پیش می آید که هر یک لا قبایی، خواهان مقام مدیریت می شود بی آنکه از مسئولیت عظیم آن آگاه باشد. بگذریم!

در جامعه ی مسلمین، درست بعد از رحلت رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله)، همین اتفاق افتاد. با توجه به اینکه، جامعه ی مسلمانان به شدت درگیر نفاق بود و 4 عضو سالم بیشتر نداشت، به همین دلیل، کار و بار خلافت، به دست ناخلف افتاد. بی خبر از آنکه، جانشینی رسول خدا (ص) و مقام خلافت اللهی، مقامی است که جز خدا کسی نمی تواند برای آن تعیین تکلیف کند.

امام علی (ع) در قرآن: وقتی خدا مسخره می کند!

عبارت «شأن نزول» برای آیات قرآن، زمانی به کار می رود که مفسران و علما، می خواهند دریابند، که آیا، آیه ای از قرآن هست که به خاطر اتفاقی تاریخی، بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نازل شده باشد؟ مثالهای بسیاری برای وقایع تاریخی که در پی آنها، آیه یا آیاتی نازل شد می توان آورد. مثلاً سوره ی کوثر، زمانی نازل شد، که حضرت رسول (ص)، دل شکسته از کینه ورزی و تهمت گویی کافران و منافقان، در رنج وفات دو فرزند پسر خود، غصه دار بود. که در مقابل سخنان این کافران، خداوند در سوره ی کوثر بیان کرد: «من به تو کوثر عطا کردم. پس برای شکر خدایت نماز بخوان و قربانی کن. هر کس به تو ابتر گفت، نسل خودش قطع می گردد!» (1)

در قرآن، آیات بسیاری، در شأن حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) و درباره ی وقایع پیش آمده برای ایشان، نازل شده است.

در سوره ی بقره خداوند می فرماید: «و چون با کسانى که ایمان آورده‏اند برخورد کنند، مى‏ گویند ایمان آوردیم و چون با شیطانهاى خود خلوت کنند، مى ‏گویند در حقیقت ما با شماییم ما فقط [آنان را] ریشخند مى‏ کنیم.» (2)

امام علی (ع)، در قرآن: رستگاران!

هر چند این روزها، معنی رستگاری عوض شده است، امّا هنوز هم، واژه ی «رستگاری»، موجی از انرژی مثبت و سعادت بخشی و پیروزی به انسان منتقل می کند و به عبارتی «خوشبختی» را به یاد انسان می آورد. خوشبختی هر چه می خواهد باشد؛ چه ثروت، چه احترام؛ چه قدرت و جایگاه اجتماعی بالا و چه لبخند رضایت خداوند باشد، در قله و رأس خوشبختی، نام کسی همیشه قرین رستگاری بوده است: حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (علیه السلام).

می گویید نه؟ هر چند در زمان امیرالمؤمنین (ع) انسانها ستمگر بسیاری به ساخت ایشان بی احترامی کرده و شأن بالایشان را در نظر نگرفتند، ولی امروزی که این مطلب را می خوانیم، می بینیم که هر داور منصف و عالم حقیقت بینی،  بر شأن والا و شخصیت استثنایی حضرت علی (ع)، صحه می گذارد.

امام علی (ع) در قرآن: صراط المستقیم

اصلاً تابه حال شده است که یک روز میان آن 14 مرتبه ای که در نماز می خوانید: «اهدنا الصراط المستقیم» (1) درنگی کنید و از خودتان بپرسید، کدام راه، راه مستقیم است؟ یا راه ضالین و مغضوبین که از خداوند می خواهیم ما را از آن حفظ کند، چه مسیری است؟

«سلام بن مستنیر» نزد امام باقر (علیه السلام) رفت و به ایشان گفت: «فدایتان شوم. دلم نمی خواهد مزاحمتان شوم ولی اگر اجازه دهید سوالی دارم.» امام فرمودند: «هر چه می خواهی بپرس.» او پرسید: «قول خداوند در کتابش که می فرماید «هذا صراط علىّ مستقیم» (2) (این راهى است بر من که مستقیم است)  کدام راه است؟» امام (ع) فرمودند:«راه علىّ بن ابى طالب.» گفت: راه علىّ بن ابى طالب؟ فرمودند: «راه علىّ بن ابى طالب (ع)» (3)

 همچنین از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) روایت شده است که به حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) می فرمودند: «تو راه روشن و تو صراط مستقیم و تو سرور مؤمنان هستى.» (4)

امام علی(ع) در قرآن: بهترین مؤمن

هر چند در تاریخ چند صد ساله ی مسلمانان، بسیاری از انسانهای ناشایسته، لقب «امیرالمؤمنین» را برای خود برگزیدند، امّا از نظر خداوند و رسول گرامی اش (صلی الله علیه و آله)، تنها یک نفر، لایق چنین لقبی است: حضرت علی بن ابی طالب (علیه السلام)؛ کسی که در قرآن به عنوان برترین مؤمن از او یاد شده است.

در هنگام قرائت قرآن، حتماً با عبارت «یا ایّها الذین آمنوا...» مواجه شده اید. این عبارت که به معنای «ای مؤمنان» است، 89 مرتبه در قرآن تکرار شده است. بسیاری از مفسران، معتقدند که این عبارت، در شأن حضرت علی (ع) نازل شده است.

مجاهد، که شاگرد ابن عباس و از مفسران به نام قرن دوم هجری، بود، می گوید: «هر چه در قرآن «یا ایها الذین آمنوا» آمده، سابقه و فضیلت آن براى على است.» (1)

 

امام علی(ع)در قرآن: مردی که اموال بسیار داشت

«وَ مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ تَثْبِیتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ کَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصابَها وابِلٌ فَآتَتْ أُکُلَها ضِعْفَیْنِ فَإِنْ لَمْ یُصِبْها وابِلٌ فَطَلٌّ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیر» (1)

(و عمل کسانی که اموال خود را به طلب رضاى خدا و استوارى دادن به دلهاى خویش انفاق مى ‏کنند، مانند باغى است بر بالاى تپه‏ اى، که رگبارى به آن رسد، و دو برابر ثمر داده باشد، و اگر رگبار نرسیده به جایش باران ملایمى رسیده است، خدا به آنچه می کنید بینا است.)

اگر یک باغ بسیار بزرگ و یک چاه نفت و چند صد میلیارد پول داشتید و می دانستید که همسایه تان زندگی ساده و بخور نمیری دارد، آیا حاضر بودید، از مال خودتان به او ببخشید؟ آیا حاضر بودید آنقدر به او ببخشید که وضع خودتان بخور نمیر شود و وضع همسایه ها، رو به راه؟ شرایط امروز جامعه ی ما، می تواند میدان بزرگی برای امتحان ما باشد.