تـــــقــوای دل

«وَ مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ تَثْبِیتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ کَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصابَها وابِلٌ فَآتَتْ أُکُلَها ضِعْفَیْنِ فَإِنْ لَمْ یُصِبْها وابِلٌ فَطَلٌّ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیر» (1)

(و عمل کسانی که اموال خود را به طلب رضاى خدا و استوارى دادن به دلهاى خویش انفاق مى ‏کنند، مانند باغى است بر بالاى تپه‏ اى، که رگبارى به آن رسد، و دو برابر ثمر داده باشد، و اگر رگبار نرسیده به جایش باران ملایمى رسیده است، خدا به آنچه می کنید بینا است.)

اگر یک باغ بسیار بزرگ و یک چاه نفت و چند صد میلیارد پول داشتید و می دانستید که همسایه تان زندگی ساده و بخور نمیری دارد، آیا حاضر بودید، از مال خودتان به او ببخشید؟ آیا حاضر بودید آنقدر به او ببخشید که وضع خودتان بخور نمیر شود و وضع همسایه ها، رو به راه؟ شرایط امروز جامعه ی ما، می تواند میدان بزرگی برای امتحان ما باشد.

در دین اسلام، مردانی بودند که در راه رضای خداوند، آنقدر می بخشیدند که خودشان در فقر به سر می بردند در حالی که اگر اموالشان را جمع می کردند، ثروتمندترین مردمان روزگار خویش می شدند. نمونه ی بارز این مردان، حضرت امیرالمؤمنین، علی (علیه السلام) بود که خداوند در شان ایشان نازل فرمود:

در میان امامان ما، هیچ کس به اندازه ی حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) به خصلت رسیدگی به وضع فقرا و درماندگان مشهور نیست. تا جایی که در تصورات شیعیان، حضرت علی (ع)، مرد کیسه به دوشی است که در دل سیاهی شب، زیر بالش کودکان فقیر، قرص نان می گذارد. البته این تصور درستی است امّا حضرت علی (ع)، در همان دوران زنده رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز، بخشش های بسیاری می کردند. در اثر همین بخشش ها بود که آیه های بالا، نازل شد.

امام صادق (ع) فرمودند: « على‏ (ع) با دسترنج خویش هزار برده و بلکه عده زیادى که به شماره نمى ‏آیند، آزاد کرد.» مردى در حالى که نزد آن حضرت، مقدارى هسته خرما دید از آن حضرت پرسید: "اى ابو الحسن این چیست؟" فرمود: ان شاء اللَّه صد اصله درخت نخل است؛ سپس آنها را کاشت و حتى یک دانه از هسته ‏ها را نگاه نداشت و آن را وقف‏ عام کرد.

آن حضرت در خیبر و وادى القرى، اموالى را وقف نمود و هم چنین اموال ابى نیزر، بغیبغه، ارباح، أرینه، رغد، رزین و ریاح را بر مؤمنان وقف نمود و فرزندانش از فاطمه (علیها السّلام) را که افرادى صالح و امین بودند، به این کار مأمور کرد.

وى صد چاه‏ آب در «ینبع» حفر کرد و وقف حجّاج بیت اللَّه الحرام نمود که تا امروز نیز باقى است؛ همچنین در راه مکه و کوفه چاه هاى آبى حفر کرد و در مدینه، مسجد «فتح» را ساخت و در مقابل قبر حمزه و میقات و کوفه مساجدى بنا کرد و همچنین جامع بصره و عبّادان را ساخت و کارهاى خیریه دیگرى انجام داد.» (2)

با همین یک حدیث، به خوبی می توان تصور کرد که حضرت علی (ع)، چه دست بخشنده ای داشتند. آری: «و عمل کسانی که اموال خود را به طلب رضاى خدا و استوارى دادن به دلهاى خویش انفاق مى ‏کنند، مانند باغى است بر بالاى تپه‏ اى...» (3)

امام صادق (ع) پس از خواندن این آیه، فرمودند: «على (ع) افضل و برترین مصداق در آیه ی شریفه است. او بود که پیوسته اموالش را براى به دست آوردن رضایت خداى تعالى انفاق مى ‏کرد.» (4)

پی نوشت:

1. بقره: 265

2. ترجمة امام على علیه السّلام من تاریخ دمشق ابن عساکر، ج 3، ص 227 به بعد، حدیث 1230 به بعد؛ بحار الانوار، ج 41، ص 32، باب 102، مناقب ابن شهر آشوب، ج 2، ص 122؛ با استفاده از نرم افزار جامع الاحادیث نور 3/5

3. بقره: همان.

4. شواهد التنزیل لقواعد التفضیل - ترجمه روحانى ؛ ص60؛ با استفاده از همان نرم افزار.